موزه های فرش

فرش ها در طول تاریخ دچار دگرگونی بسیاری شده اند و گاها از محیط تاثیر گرفتند و در برخی زمان ها بر رویداد های جامعه تاثیر گذار بودند و به نحوی نماینده ی زنده ی تاریخ به شمار می آیند. در این میان توجه به سه گونه ی زندگی انسانی از ابتدای تاریخ یعنی صحرانشینی، ده نشینی و شهر نشینی در شکل گیری روند تاریخ فرش بافی ایران بی تاثیر نبوده است. با توجه به پیدایش فرش پازریک میتوان قدمت هنر فرشبافی را به پنج قرن قبل از میلاد مسیح دانست. با پیشرفت تکنولوژی و کارخانجات تولید فرش ماشینی ، فرش ایرانی به عنوان نماینده ی تمام عیار هنر و صنعت ایرانی پا به عرصه ی بین المللی گذاشت و ایران در جایگاه بالای صادرات فرش در خاورمیانه قرار گرفت.
در طی تمامی اتفاقات، فرش های تولید شده و نفیس در طول تاریخ ایران در مجموعه هایی تحت عنوان موزه ی فرش در کنار هم قرار گرفتند تا فضایی جهت معرفی هنر مردم مناطق مختلف ایران به نمایش در بیاورند و سطح اطلاعات مردم در زمینه قالی بافی را بالا ببرند. موزه های فرش با به نمایش گذاشتن زیبایی های فرش ایرانی و حفاظت صحیح از این اموال تاریخی توانستند حمایت های مالی بیشتری کسب کنند  که در جهت رونق اقتصادی این عرصه بی ثمر نبود.
 
موزه ملی فرش ایران از قطب های مهم جذب گردشگر و حفظ نسخه های اصیل فرش ایرانی است و به نوعی وجود این موزه به ترویج فرهنگ ایرانی از طریق نشان دادن هنر فرش بافی کشور کمک خواهد کرد. در موزه ملی فرش از نمونه های اولیه ی زیرانداز یعنی گلیم و گبه گرفته تا نسخه های فرش ماشینی جدید وجود دارد و تحولات تاریخی و دگرگونی صنعت قالیبافی و بوجود آمدن کارخانه ی فرش ماشینی همگی در قالب فرش های گوناگون تولید و حفظ شده اند، در موزه ی فرش موجود است. بنای اصلی موزه با معماری منحصر بفرد خود در سال 1356 تاسیس شد. نمای بیرونی موزه ی فرش تهران دارای ستون های تکرار شونده با زاویه ی ملایم است که هر کدام از دو ستون مانند دار قالی طراحی شده است و اصالت هنر ایرانی در معماری دو طبقه ی موزه به طور کامل مشهود است. تالار طبقات بالا برای برگزاری نمایشگاه های فصلی تعیین شده است به این صورت که در شروع هر فصل یا اتفاق و رویداد خاص مجموعه ای از فرش های دستباف و ماشینی در معرض دید عموم قرار میگیرد و همچنین محصولات و نسخه هایی از قالیچه ها نیز به فروش میرسد که از نظر اقتصادی برای تامین بودجه ی موزه در راستای حفاظت از هنر گرانقدر کشور بسیار کمک کننده است.در موزه یک کتابخانه ی غنی از انواع کتاب های انگلیسی، آلمانی،فرانسوی در زمینه ی فرش و قالیبافی برای علاقه مندان و تحقیقات ایجاد شده است که امکان آشنایی بیشتر با خرید از فروشگاه کتابخانه برای مراجعه کنندگان فراهم میشود. به طور کلی میتوان گفت در موزه آثار قالیبافی مربوط به شهر هایی نظیر کاشان، اصفهان، تبریز، مشهد و ... در سبک های اصیل از قرن نهم هجری تا زمان معاصر به نمایش درمیاید و هر منطقه بخش جداگانه ای در موزه بر حسب نوع بافت و طرح در برمیگیرد که دسترسی کاربر جهت دریافت اطلاعات سودمد را راحت میکند. افسوس بزرگی که در اینجا وجود دارد نمونه های با ارزشی از فرش ایرانی است که طی سالیان سلطنت شاهان ایرانی و عدم مدیریت درست به کشور های دیگر فروخته شد و در موزه های آنها به خوبی حفاظت میشود.
 
نمونه ی موفق دیگر از موزه ی فرش در جهان میتواند موزه ی فرش آذربایجان در باکو باشد که معماری آن به گونه ای هنرمندانه ایجاد شده است. نمای کلی موزه به شکل یک فرش لوله شده است و این موضوع نه تنها به معماری خارجی موزه اختصاص دارد بلکه این انحنا و خم شدگی در دیوار های داخلی نیز به چشم میخورد بصورتی که فرش ها برروی تخته هایی مسطح روی منحنی داخلی جای گرفته اند.
                
در مجموع این موزه شامل هفت مجموعه ی نفیس از هنر فرش بافی آذربایجان و محصولات تزئینی آنها میباشد. مجموعه اول فرش های دورویی را در بر میگیرد که مانند زیرانداز های اولیه هستند . در بافت این قالی های بدون پرز از نقوش هندسی کمک گرفته شده و این مجموعه ی زیبا فرش های مسطح نام دارند.مجموعه ی دوم فرش های پر نقش و نگار کرک دارهستند که در رنگ های شاد با نقوشی مانند طرح های سنتی و ایرانی گرداوری شده اند و قسمت اصلی موزه را تشکیل میدهد.مجموعه ی سوم محصولاتی هستند که با این هنر رابطه ی تنگاتنگی دارند مانند خورجین های گلیم مانند و ....مجموعه ی چهارم ظروف فلزی ساده و یا پر نقش و نگار مشابه با طرح های بافته شده بر فرش ها هستند. مجموعه ی پنجم تن پوش های زیبای مناطق مختلف کشور آذربایجان و به نوعی ابزار معرفی فرهنگ این کشور هستند . مجموعه ی ششم و هفتم در بردارنده ی ظروف سنتی و زیرورآلات با ارزش هستند.
نویسنده : یاسمن طهماسبی